«یار دبستانی من» سال‌ها خون در رگ‌های دانشجویان-به‌ویژه در رفتار‌های احساسی سال‌های اول- جاری می‌کرد ولی عموم مخاطبان، مرحوم جمشید جم، خواننده این اثر را کمتر می‌شناختند. من نیز او را ندیده بودم و نمی‌شناختم تا اینکه روزی سرزده به دفتر روزنامه ایران آمد!
یار دبستانی شده بود مثل یک مانیفست، یعنی خواندن سرود به‌تنهایی، یک بیانیه بود علیه بیداد و ستم! با آنکه در اجتماعات دانشجویی، خوانندگان بعد از خواندن چند قطعه اول آن، ابیات بعدی را به یاد نمی‌آوردند و بیشتر همهمه و زمزمه می‌کردند یا فقط لب‌های‌شان را تکان می‌دادند و یکباره شور سرود افتی محسوس می‌کرد تا دوباره به همان ابیات آشنای اول سرود یعنی «چوب الف» و «حک شده روی تن من و تو» و «ترکه بیداد و ستم» بازگردند! کسی هم تلاش نمی‌کرد تا تمامی شعر سرود را خوب و درست و کامل بخواند، همانگونه که فریدون فروغی، سراینده شعر آن را سروده بود. یک نمایش ناقص، درست مثل ناقص و نمادین‌بودن خیلی از بیانیه‌های سیاسی! اما بسیار کاربردی و به‌دردبخور برای جاری ساختن خون به‌جوش‌آمده در رگ‌های دانشجویان، درست مثل برخی بیانیه‌های سیاسی!
شاید ۱۵ سال پیش بود که مرحوم جم سرزده و بدون اطلاع به روزنامه ایران آمد. احتمالاً به این دلیل که می‌دید همه‌جا صدای او و سرود یار دبستانی را می‌خوانند و حالا تلویزیون هم روی این سرود دست گذاشته است، اما کسی به خواننده و صدای اثرگذار او اشاره‌ای ندارد. من ابتدا او را نشناختم (چون کسی ما را به هم معرفی نکرده بود و گمان من این بود که ایشان میهمان خبرنگاران هستند)، اما پس از آشنایی، ایشان از اینکه تلویزیون بالاخره با پخش این سرود، آن را از دست گردانندگانی که سرود را همچون حربه‌ای برای به‌غلیان‌درآوردن احساسات دانشجویان به‌کار می‌گرفتند، خارج کرد، ابراز رضایت می‌کرد. مرحوم جم به‌نظر می‌رسید ترجیح می‌دهد صدا و خوانندگی‌اش یک اثر ملی باشد تا یک ابزار خشونت و به‌هم ریختن محیط‌های دانشجویی، آن هم با کلی غلط و ناتوانی در خواندن صحیح آن! نکته‌ای که باید درباره بسیاری دیگر از مشهورات غلط در رفتار‌های فرهنگی ما به آن دقت شود. یار دبستانی، مبدأ و مقصد دیگری داشت، اما چون در رفتار‌های اعتراضی خوانده می‌شد، صداوسیما و نهاد‌های انقلابی آن را که یکی از سرود‌های اول انقلاب بود، کنار گذاشته بودند!
راهبرد فرهنگی ما باید تغییر کند. جهان کنونی جهان واکنش فعالانه و به‌موقع است، نه منفعلانه و با سرپوش‌گذاری بر واقعیت‌ها و جاماندن از ایده‌پردازی‌ها.
| سردبیر
